W środku codziennej konwersacji z przyjacielem, atmosfera jest przyjazna. Niespodziewanie słyszymy: „Czy mogę wziąść tę teczkę?”. Twoje serce zaczyna bić szybciej, a nerw w oku drży. Osoba naprzeciwko dodaje: „Jak nie mogę wziąść, to nie ma sprawy!”. W głowie rodzi się dylemat: „Sprostować błąd czy przemilczeć?”. Nie musisz już się nad tym zastanawiać. Wystarczy pokazać jej ten tekst. Rozstrzygnijmy więc zagadnienie: wziąć czy wziąść?
Spis treści
Wziąć czy wziąść?
Nieodparcie przychodzi na myśl powiedzenie: „Jeśli myślisz, że możesz wziąść, to pewnie myślisz też, że możesz braść”.
Ten językowy mit ma swoje korzenie. Czasownik “wziąć” stanowi dokonany odpowiednik czasownika “brać”. Błąd w postaci formy “wziąść” mógł wyniknąć z porównania z innymi czasownikami kończącymi się na -ść. Dobrym przykładem są tu “iść” czy “kraść”. Niemniej jednak, w tym kontekście analogia jest myląca i prowadzi jedynie na manowce.
Gramatycznie poprawna wersja
Jedyne słuszne to “WZIĄĆ” – z czystym “ć” na końcu. WZIĄĆ jest głęboko zakorzeniony w historii języka, wywodzący się od pradawnego JĄĆ (obecnie rzadziej używany, głównie w znaczeniu ‘zacząć’). Na pierwszy rzut oka JĄĆ i WZIĄĆ mogą wydawać się niepowiązane. Ale jeśli przyjrzysz się dokładniej, zauważysz, że WZIĄĆ to efekt połączenia przedrostka WZ- z IĄĆ. Dlaczego WZIĄĆ? Ponieważ JĄĆ. Bez zbędnych “ść”. JĄĆ jest korzeniem rozlicznych słów, używając przeróżnych przedrostków czasownikowych: JĄĆ, UJĄĆ, OBJĄĆ, WZIĄĆ, PODJĄĆ… Lista jest długa.
Gramatyka
“Wziąć” to dokonany wariant czasownika “brać”. Może być używane w kontekście “chwycić”, “wyciągnąć”, “przybrać coś na siebie” czy “otrzymać płatność”.
“Wziąść” to błąd. Język jasno stwierdza: dozwolone jest jedynie “wziąć”. Ten błąd pojawił się na skutek obecności “wziąść” w literaturze.
Adam Mickiewicz i wziąść
W “Panu Tadeuszu”, Adam Mickiewicz napisał:
„Zamku żaden wziąść nie chciał, w szlacheckim majątku
Trudno było znaleźć pieniądze na jego utrzymanie.”
(Księga I, Gospodarstwo, wers 276-277).
Często “wziąść” tworzone jest przez skojarzenie z innymi czasownikami kończącymi się na “-ść”, takimi jak “pójść” czy “usiąść”. Dobre skojarzenie może pomóc w zapamiętaniu: myśl o “brać”, więc to “wziąć”, a nie “wziąść”, ponieważ nie mówimy “braść”.
